Da Scholem Rabinowitsch (* 2. Meaz 1859 in Perejaslaw bei Kiew; † 13. Mai 1916 in New York), bekaunt untam Pseudonym Scholem Alejchem (hebräisch und jiddisch שלום־עליכם; russisch/ukrainisch Шолом-Алейхем; aundare Schreibweisn: Sholom Aleichem, Scholem Aleikhem, Shalom Aleichem usw.), woa ana vo de grässtn jiddischsprochign Schriftstöla. Ea wiad aa da jidische Mark Twain gnennt.

Scholem Alejchem

Des Musical Fiddler on the Roof (Anatevka), basiat auf de Gschichtn vom Tevye (Tewje), dem Müchmaun, vom Scholem Alejchem und is scho iwaroi in da Wöd aufgfiat wuan. Es hod aa des jidische Lem in Osteiropa wödweit bekaunt gmocht.

Da Scholem Alejchem hod am Aufaung nua Russisch und Hebräisch gschriem, eascht ob 1883 aa Jiddisch. Des woa domois de Schproch, de wos jeda Jud in Osteiropa kena hod und es woa aa de Literatuasproch vo de Judn.

Schriftn (Auswoi) Werkeln

  • Natascha[1], 1884 (Roman)
  • Di jidische Folksbibliothek[2], Kiew 1888 ff. (jiddische Joaresschrift)
  • Stempenju[3], 1888 (Roman)
  • Reb Sender Blank in san vielgeschätzte Familie, 1888
  • Josele Solovei[4], 1889
  • Schimele[5], 1889
  • Menachem Mendel Briefe[6], entstandn zwischn 1892 und 1913
  • Tewje der Milchiger („Tewje, da Müchmaun“), entstaundn zwischen 1894 und 1916 (daraus späda 1964: Fiddler on the Roof bzw. Anatevka)
  • Moschiachs Tzaitn, 1898 ff. (zionistischa Roman)
  • Der Jid, 1899 ff. (zionistische Wochenzeitung)
  • Zeseht un zischpret[7],1905
  • Motl Peyse dem Khazns[8], entstaundn zwischn 1907 und 1915
  • Blondzhende Stern, 1911 („Wandersterne“, Roman iwa jidische Kinstler)
  • Funem Jarid („Vom Jahrmarkt“), autobiographischa Roman (gschriem 1913-1916)
  • Schwer tsu saijn a Jid[9], 1914

Gsamtausgom Werkeln

  • Warschau 1909-1919 (15 Bände)
  • Folksfond Ojsgabe, New York 1917-1925 (28 Bände) (bzw. im Kletzkin-Verlag, Wilna):
I. Fun Kasrilevke
II. Fun Pesech zu Pesach
III. Erzählungen und Phantasien
IV. Dramatische Schriften
V. Tewie der Milchiger
VI. Kleine Menschalech
VII. In Sturm. Roman in zwei Teilen
VIII. Erzählungen für jüdische Kinder
IX. Erzählungen für jüdische Kinder (Fortsetzung)
X. Menachem Mendl
XI. Jüdische Romane
XII. Summerloib
XIII. Alt-Neu-Kasrilewke
XIV. Jossele Solowei
XV. Jüdische Schreiber
XVI. Urme und Fröhliche
XVII. Urme und Fröhliche (Fortsetzung)
XVIII. Motl Pese dem Chasens
XIX. Motl Pese (Fortsetzung)
XX. Jugendromane
XXI. Monologe
XXII. Lkuwed Jomtow
XXIII. Lkuwed Jomtow (Fortsetzung)
XXIV. Komödien
XXV. Fun zwei Welten
XXVI. Vunm Jerid
XXVII. Vunm Jerid (Fortsetzung)
XXVIII. Eisenbahngeschichten

Beleg Werkeln

  1. Sei easchta Roman
  2. „Di jidische Folksbibliothek“ hod ce jiddische Literatuu auf a bisjetzt uneareichts Niveau ghom. De bestn jiddischen Autorn hom vo Aufaung aun do mitgschriem: Mendele Mocher Sforim, Jitzchak Leib Peretz, David Frischmann und vü aundare.
  3. De Gschicht vo an Waundageiga, erschienen in seina Folksbibliothek
  4. „Josele, die Nachtigall“, Roman, 1889, erschienen in seina Folksbibliothek, de Gschicht vo an umadumziagendn Kantor
  5. Hebräische Erzöhlung, erschienen in Heassif vom Sokolow
  6. Briefe von Menachem Mendl fun Jehupez, wo de späda wödbekaunte literarische Figua vom „Menachem Mendel, dea Spekulant“ eigfiat wiad. A Vasoga, dea wos imma dem Reichtum hintaheahächlt owa imma eafoiglos is und vo seina bodnständign Frau ausghoidn wean muass.
  7. Dreiaktiges Drama, des wos den Generationenkonflikt schüdat und recht oft aufgfiaht wuan is
  8. „Motl, Sohn des Kantors Peijse“, Erzöhlungen aus da Kinderperspektive iwa de Eaeignisse in „Kasrilewke“ und die Auswaunderung vo da jidischn Bevökarung in de USA
  9. Dramatisiarung vom Roman „Der blutiker Shpas“ – (De bluadige Gaudi); zoireiche Auffiahrungen in Amerika und Eiropa. In dea Gschicht tauschn a Christ und a Jud de Roin, und da Christ gschpiad auf amoi de Nochteu vom jidischn Lem

Literatua Werkeln

  • My Father, Sholom Aleichem, vo da Marie Waife-Goldberg
  • Sol Liptzin, A History of Yiddish Literature, Jonathan David Publishers, Middle Village, NY, 1972, ISBN 0-8246-0124-6. 66 et. seq.
  • A Bridge of Longing, vom David G. Roskies
  • The World of Sholom Aleichem, vom Maurice Samuel

Im Netz Werkeln

  Commons: Scholem Alejchem – Oibum mit Buidl, Videos und Audiodateien