Boarische Grammatik (Zolwerter)

Der Artikl is im Dialekt Westlichs Nordboarisch gschriem worn.
Der Artikl dou ghejert zo da Artiklsåmmlung iwer d Grammatik vo da Boarischn Sprouch.
A Iwersicht iwer ålle Artikl zon Thema findts in Boarische Grammatik.

Zolwerter - af Latainisch Numeralia - han Werter, bsunders Adjektive, wou a fir Zol oder a Ånzol stenga. Dej song, wejvül Lait, Såchan usw. das genau oder bailaife gmoant han.

D Zoln Werkeln

D Werter fir d Zoln kinna alloans stej, ålso one a Substantiv, oder attributiv, ålso vor an Substantiv. Ba de alloaninga Zoln zwischa 4 und 12 wird ållamol a -e åghengt, ba de alloaninga zwischa 13 und 99 kån a -e åghengt wern oder niat. Ba de Zoln 1, 2, 3, 100 und 1000 kummt nix åne.

Ban Zolwort zwoa han vo ålters her de drai Gschlechter (Latainisch: Genera) unterschin worn. Baispül han zwej Manner, zwej Ochsn (Maskulinum), zwou Frauan, zwou Kej (Femininum), zwoa Kinder, zwoa Kalwala (Neutrum). Haintzatoch wird in de meastn Dialekte ner nu es sechliche zwoa / zwaa / zwåå fir ållas vawendt.

Es -und- ba zåmmagsetzte Zoln wird af -a- vor Konsonantn kirzt, wej in sechsazwånzg, fimfadraissg, usw., ower vor an Vokal af -ad-, wej in sechsadåchzg, usw.

Nummera Zol, alloans Zol, attributiv
1 oans, OMB: aans, NB: oans, oins oans, OMB: aans, NB: oans, oins
2 (Neutrum) zwoa, OMB: zwaa, Nord-NB: zwåå zwoa, OMB: zwaa, Nord-NB: zwåå
2 (Maskulinum) zwee, zwen, NB: zwej zwee, zwen, NB: zwej
2 (Femininum) zwoo, NB: zwou zwoo, NB: zwou
3 drai drai
4 viere, NB aa: vejere vier, NB aa: vejer
5 fimfe fimf
6 sechse sechs
7 sime sim
8 åchte åcht
9 naine, SB aa: noine, nuine nãi, nain, SB aa: noin, nuin
10 zene, NB aa: ziane zẽ, zen, zea, NB aa: zia
11 WMB: ejfe, OMB: ööfe, NB: ölfe, SB: elfe WMB: ejf, OMB: ööf, NB: ölf, SB: elf
12 WMB: zwejfe, OMB: zwööfe, NB: zwölfe, SB: zwelfe WMB: zwejf, OMB: zwööf, NB: zwölf, SB: zwelf
13 draizene, NB aa: draiziane draizen, NB aa: draizia
14 vierzene, NB aa: vejerziane, vierziane vierzen, NB aa: vejerzia, vierzia
15 fuchzene, NB aa: fuchziane fuchzen, NB aa: fuchzia
16 sechzene, NB aa: sechziane sechzen, NB aa: sechzia
17 sibzene, NB aa: sibziane sibzen, NB aa: sibzia
18 åchzene, NB aa: åchziane åchzen, NB aa: åchzia
19 nainzene, NB aa: nainziane nainzen, NB aa: nainzia
20 zwånzge zwånzg
30 draissge draissg
40 vierzge, NB aa: vejerzge vierzg, NB aa: vejerzg
50 fuchzge fuchzg
60 sechzge sechzg
70 siwazge siwazg
80 åchzge åchzg
90 nainzge nainzg
100 hundert hundert
1000 tausad, tausnd tausad, tausnd

Zol-Substantive Werkeln

In Boarischn hoisst's da Oanser, da Zwoarer, usw. De Zol-Substantive han ålso Maskulina, åls Ziffern, åls Notn, ban Würfln, ban Göld, usw. Ner ba da Tråmbån sågt'ma aa de Oanser, de Zwoarer usw.

Ban Göld hom de vaschina Göldsticker aa extra Nama:

Euro-Wert Boarisch (Bayern)
0,01 Zent, frejers: Pfenning
0,02 Zwoaring
0,05 Fimferl
0,10 Zenerl, NB aa: Zianerl
0,20 Zwånzgerl
0,50 Fuchzgerl
1 Euro, frejers: Makkl, Markl
2 Zwickl

a ungnaue Ånzol Werkeln

In Boarischn kå'ma af a por Oartn[1][2][3] song, das'ma koa gnaue Ånzol moant oder woiß.

Boarisch Standarddaitsch daklert
(so) umara åchte um etwa 8 Uhr ower: um åchte hoisst: genau um åchte
a fimf a sechs Mouss etwa 5 oder 6 Mass  
(a so) a Zwånzge ungefähr / etwa / zirka 20  
bailaife Zwånzge
ungfer Zwånzge
um de Zwånzge
ån de Zwånzge an die 20, annähernd 20  
(a) Stuck(er) (a) Zwånzge etwa 20 Stück Stuck is ar a Zölwort, baispülswais: 20 Stuck Vejch. Stucker is d Mejerzol vo Stuck

A Unterschid Boarisch zo Daitsch: Boarisch ebba (nordboar. aa: eaba) kå ånderscht aswej standarddaitsch etwa niat fir ungfer usw. stej, sundern bedaitt amend, vüllaicht[4][5]. A Baispül: "... ween erba d Söil i soucha kaam, daß ses aa umma fiin."[6] ("... wenn ich womöglich die Seele suchen käme, dass ich sie auch immer finde.")

Åbkirzunga Werkeln

Belech Werkeln

  1. Ludwig Merkle: Bairische Grammatik. Buch & Media, München 2004, ISBN 3865200788, S. 162: Numerale §18
  2. Ludwig Zehetner: Das bairische Dialektbuch, Verlag C.H.Beck, München, 1985, ISBN 3406305628, S. 132
  3. Ludwig Zehetner: Bairisches Deutsch, Heinrich Hugendubel Verlag/edition vulpes, Kreuzlingen/München/Regensburg, 2005, ISBN 3980702871, ba de oanzlna Stichwerter
  4. Ludwig Merkle: Bairische Grammatik. Buch & Media, München 2004, ISBN 3865200788, S. 162: Numerale §18
  5. Ludwig Zehetner: Bairisches Deutsch, Heinrich Hugendubel Verlag/edition vulpes, Kreuzlingen/München/Regensburg, 2005, ISBN 3980702871, S. 417: etwa
  6. Margret Hölle: Wurzelherz, Mittelbayerische Druckerei- und Verlag-Gesellschaft mbH, Regensburg, 1991, ISBN 3927529311, S. 51

Quölln und Lesats Werkeln

  • Ludwig Zehetner: Bairisches Deutsch, Heinrich Hugendubel Verlag/edition vulpes, Kreuzlingen/München/Regensburg, 2005, ISBN 3980702871
  • Ludwig Zehetner: Das bairische Dialektbuch, Verlag C.H.Beck, München, 1985, ISBN 3406305628
  • Ludwig Merkle: Bairische Grammatik. Buch & Media, München 2004, ISBN 3865200788.