Der Artikl is im Dialekt Hausrukfiatlarisch gschriem worn.

Callawalla (oda aa Callahuaya und Kallawaya gschrim) is a indigene Gehaimschbroch in Bolivien de knop foam Ausschdeam is. Fria woa des de Schbroch fu de Medizinmauna und Kraitadokda im Inkareich, mid dea as gehaime Wissn fu da Natuamedizin waida gem woan is und in dea de rituejn Schbrichal aufgsogt woan san. Haid gibts umara nu 10 lewade Leit de des ren kinan.

Bsondaheitn Werkeln

 
Do wonan de boa Leit, de wos de Schbroch nu kinan

As Callawalla woa nia a komplete Schbroch fia ole Lemsbereich, sondan blos fia de Medizinmauna. Uaschbringli is de Schbroch aus'n Puquina entschdaundn, ana Schbroch de auf da sidlichn Sait fum Titicaca-See gret woan is, de owa schau im 17. Joahundat in da Zeid fu da schbanischn Kolonialheaschoft ausgschdoam is. Said deara Zeid is des Callawalla oiwai meara fum Quechua beainflusst woan, oane fu de grossn indigenan Schbrochn in Sidamearika, de ned fum Ausschdeam bedrod is. Aso basiad as Callawalla heit mea oda weniga auf da Gramatik fum Quechua, hod owa an Haufn fu aigane Weata, de fia oan dea Quechua kau ned zan faschdee san. Aso hod ma zan oan as Wissn fu da Natuamedizin waida gem kina und zan aundan hod ma waida a gehaime Schbroch ghod, de wos fia Leit de zuafeli zuahoachn ned zan faschdee woa. Ma hods blos fu am Medizinmau leana kina, waun ma den sei Leabua und in des gehaime Wissn aigfiad woan is. Und nochdem in deara Gegend neta Mauna Medizinmau wean kinan, hods a nia Waiwalaid gem, de wo de Schbroch gleant hedn.

Callawalla is oiso fu da Basis hea a Foam fum Quechua, mid am Haufn fu Weata aus da ausgschdoabanen Puquina-Schbroch. Expeatn song, dass umara 12.000 Weata gibt, de blos im Callawalla fia keman. Ole Leit de heit nu de Schbroch kinan, keman aus da Gegend fu da Brovinz Bautista Saavedra, de wo im La Paz Department fu Bolivien is, oiso ned waid fu da Haptschdod im zentraln Hochlaund. De Region is neadli fu da Cordillera Real und ligt am Fuaß fu de Apolobamba-Beag. De indigenen Boliviana song zu deara Gegnd a "Qollahuayas", wos so vui hoast wia: de Gegnd wo de Medizin hea kimd.

Fu dem lait si da Naum fu da Schbroch o. Nochdem de Medizinmauna ole meglichn Sochn kenan, de a medizinische Wiakung haum, fu ole meglichn Bflaunzn und Kraita und Minaralien und Zaigs fu Viecha, song de Bauan zu de Kraitadokda a "Qolla kapachayuh", wos so vui hoast wia "de wos iwan Kraitabaidl heaschn".

Nochdem in deara gaunzn Region heit Schbanisch de dominiarade Schbroch is und de Leit as Lesn und Schreim auf Schbanisch leanan, wiad a de schbanische Logik fu da Schrift aufs Callawalla iwadrong und Weata de aufgschrim wean, wia a da Naum fu da Schbroch söwa, muas ma in da schbanischn Intapretazion fu de Bugschdom song. Da Naum fu da Schbroch is oiso noch insana Logik ois <Kajawaja> zan auschschbrechn.

Rettungsplan Werkeln

 
Da Titicaca-See

Haid gibts neta nu gauns wenig Leit, de wos as Callawalla ren kinan und a faschdengan und vui fu denan kinans neta nu so hoibads und de wissn aa oft ned ois. Damid owa de Schbroch und as gaunze Wissn wos damid fabundn is, oiso iwa de Natuamedizin de zruk ged bis in de Zeid fu de Inka, ned faluan ged, haum ausweatige Linguistn, haptsechli aus de USA, damid augfaunga, das des wos nu do is dokumentian. Se neman de boa Schbrecha des nu gibt auf Tonbandl auf und faglaichn wos de faschidanen Leit song, so das ma schbeda amoi a Weatabuach und a Gramatik mocha kau. Noamalawais hedn de indianischn Medizinmauna zwoa nia mid am Ausweatign iwa de gehaime Schbroch und des medizinische Wissn gret, owa nochdem eana kloa woan is, das des sunst filaicht komplet faluan ged, mochans mid und song de Wissnschoftla wos se nu wissn. Aso kaun filaicht as Callawalla nu dokumentiad wean, befoas komplet ausschdiabt.