Biologie

Wissnschoft, de se mid olle Sochan befosst, de wos midn Lebm zon doan hobnt
Der Artikl is im Dialekt Ostmittlboarisch gschriem worn.

De Biologie (vo griachisch: βίος "Lebm" und λόγος "Lehr") is de Wissnschoft, de se mid olle Sochan befosst, de wos midn Lebm zon doan hobnt. Se zafoit e meara Richtonga.

Spezielle Biologie Werkeln

Af da oan Seitn steht des Beschreibm vo da Vüfoit vo de Viecha, Pflanzaln, Schwammaln und Mikroorganismen in Voadagrund. Des is de Systematik oda Spezielle Biologie (vo Lateinesch 'species = Oart). Noch de untaschiadlechn Lebewesn, de ma betrocht, untatäult ma de Biologie e de Zoologie (Viecha), Botanik (Pflonzn), Mykologie (Schwammal) und Mikrobiologie (Bakterien und so kloans Zeig). Am ofong, sog ma en Mittloita, iss do netta do drum gonga, daas mas ausanonda kennt, wonn mas braucht, sog ma ois Häulpflonzn, oda wonn ma damid zon doan hot, sog ma ois Ungraud. Donn iss oba mid'n genaua Hischaun oiwäul mea und mea woarn und bevoa se se nimma auskeennt hobnt, hobnts ongfonga, daass a System eenebrocht hobnt, a Êtäulong vo oim wos lebt. Oana vo de Wichtegan am ofong is do da Linnaeus gwesn. Af deen geht de Oart und Weis zruck, wia ma de Lebewesn wissnschoftle benennt. Zo deara Benennong gibts aa an eigena Zweig vo da Systematik, de Nomenklatur. Mea und mea hands davo weggagonga, daass de Êtäulong aloa noch Untaschiad gmocht hobnt, de wos ma leicht siagt. Se hobnt se donn mea noch da Vawondtschoft gricht. Wäu jo da Darwin de Evolutionstheorie afbrocht hot, de besogt, daas oiss midanonda vawondt is.

Oigemeine Biologie Werkeln

Dea Zweig vo da Biologie befosst se mea mit dem, wos zwischn de vaschiedena Lebewesn zglei is, wias afbaut hant und wias funktioniant. Wos en Afbau betriafft, do befosst se be de Pflonzn de Anatomie mid'n eeweendegn Bau und de Morphologie mid da Gstoit, de ma siagt. E da Zoologie mochants deen Untaschiad net, do hoasst oiss Anatomie. Mid'n Bau vo de Gewebe gibt se de Histologie o, mid'n Bau vo de Zälln de Cytologie. Wia des Gonze funktioniat, des is des Fochgebiet vo da Physiologie. De schaut se o, wia da Stoffwechsl oabat, mit olle de chemischn Voageeng, wia zon beispü des Afnemma vo de Nährstoff aus'n Bodn oder de Photosyntese be de Pflonzn oda de Vadauong be de Viecha. Säbstvasteendle stölnt se e da Physiologie, Anatomie und so weida be de Pflonzn und Viecha gonz untaschiadleche Frogn, drum gibts donn aa a Pflonznphysiologie und Tierphysiologie etc.
De Lebewesn miassn se mid ondane Lebewesn vo eana eigena Oart und vo ondane Oartn und mid da abiotischn Umwält zrecht findn. Und wia se se do zrecht findnt und wia se se eana Umgebong zrecht richtnt - oda zgrund, des untasuacht de Ökologie.
Ois Zweig vo da Biologie gibts aa nu a Richtong, de se mid'n Vahoitn vo de Viecha bescheftegt, des is de Vahoitnsfoaschong oda Ethologie.

Schau aa Werkeln

Werkeln