Boarische Wikipedia

Zapotekn

Der Artikl is im Dialekt Owaöstareichisch gschriem worn.

De Zapotekn (dt.: Zapoteken) woan a oids Voik in Mesoamerica. So richti sans noch de Oimekn afbliaht. Eana oide Haubtschtod Monte Alban woa a wichtigs Haundlszentrum in Isthmus owi bis za de Maya. Und in Nuadn aufi in de Kapitale vo Teotihuacan. In dera Schtod haums sogoa an eignan Schtodteu bsidlt ghobd, in dem se sogoa de oanzign Schriftfund dahoidn hom.

De greßte Ausbrotung vo de Zapotekn in da klassischn Zeit.

Wos sans

Werkeln
  •  
    A zapotekische Figurine umma 350 n.kr.
  •  
    De Stele 15 aus Monte Alban mid Logogramm (Woatschriftzoachn)
  •  
    Des Zoachn vo da Schtod Zaachila in ana Gruft.

Da Nam kimmt ausm Nahuatl (De Aztekn homs so gnennt) und bdeit Tzapotēcatl = de Leid vo do, wo da Sapote woxt.

Eana Schproch is des Zapotekische und ghead da Otomangue-Schprochfamüli au. Se söwa haum se de Be'ena'a zaa oda Peni zaa, des Woiknvoik gnennd. Den Nam hom owa spada de Aztekn eanane Nochboan und Gegna, dene Mixtekn (Mixtecatl-Woiknvoik) gem.

Se san so umma 300 v.Kr. ausn Nuadn zuazogn und haum de Kuitua da Oimekn fia eana iwanumma. Eanane Gedda und de Glaubnsvuaschtöllungan woan ehnli dea eanana Nochboan. Se woan ned so bluadrinsti mid Menschnopfa und a ned so kriagarisch. Des hod se eascht mid de Ausanaundasezungan mid de Mixtekn gendat. Se haum a im 5 Wödzeitoita glebd (5 Sunn) und hom den söwn Kalenda ghobd.

Heid lem, im mexicanischn Bundesschtoot Oaxaca umma 750/800.000 Leid, deran Muaddaschproch Zapotekisch is. Da bekauntaste Zapotek woa da mexicanische President Benito Juarez Garcia.

Monte Alban

Werkeln
  •  
    Panoramabüdl vo da nuadlign Plotfuam
  •  
    Luftaufnaum vo Monte Alban
  •  
    Panoramabüdl vo da sidlign Plotfuam

Easchte Sidlungsschpuan im spodan Zapoteknlaund (Oaxaca) hods scho umma 1500 v.Kr. gem. De san schtoak vo de Oimekn beeiflußt gwest. Monte Alban is umma 800 v.Kr. vo de Oimekn gridt wuan. Ob eppa 600. v.Kr. easchte Schrift- und Zoindoaschtöllungan, (Oidamerikanische Schriftsystem). In de Joa 100 bis 300 v.Kr hom scho eppa 17.000 Leid in da Schtod glebd.

 
De archeologischn gbeide vo Monte Alban (Logeplan)

Eppa 300 v.Kr san daun de Zapotekn zuazogn und hom daun Monte Alban iwanumma. Weu des oafoch gaunga is, nimmt ma heid au das de vuarign Elitn in den neichn zapotekischn Odl eibaut woan is. Umma 300 bis 550 n.Kr hods mid Teotihuacan a Groß kuituarö und wiatschoftlige Zaumoawad gem. De oanzign Schriftfund aus dea großn Schtod Teotihuacan, de ned nua a Büdlschrift wa, san vo de Zapotekn gwest, de nebn aundare Fremde a eignas Schtodviatl bwohnt haum. Umma 500 v.Kr. homs dc de eascht Großbautn afbaut.

Vo 200 bis umma 500 n.Kr. hom de Zapotekn vo Monte Alban fost gaunz Oaxaca bheascht. In da Bliahzeit hom in da Schtod mid de dazuagherandn Schtodteu am Fuaß vom Tempöplato eppa 30.000 Leid glebd.

De Schtod hod daun ob 950 oiweu mera de Bdeitung valuan. Do se mera Schtäd vo da Heaschoft vo Monte Alban lossögn haum kena. Und umma 1000 n.Kr is iwahaubds afgem wuan. Des gresste Zentrum da Zapotekn hod se daun sidliga, in Mitla ausbüt. Den greßtn Fiaschtnsitz homs owa noch Zaachila valegt, weu des bessa zan Vateidign gwest is.

Nochn Joa 1000 haum de Mixtekn Monte Alban iwanumma. Se hom sogoa oanige eanana fischtn in de Tempöaulong vagrom. Oana hod sogoa vü kostbora Grobbeigom midkriagd.

De leztn söbststendign Jahrl

Werkeln

Nu vua da Aukunft da Schpania hom de Mixtekn a Mitla eaowat. Ma hod a in deran Tempö mixtekische Fiaschtngrewa gfundn. Da greßte spode Fiaschtnsitz Zaachila is af ana Insl in an See glegn und hod vo umma 1100 bis za de Schpania eppa 1521 bstaund ghobd.

Vo de Zapoteknfiaschtn san aus Zaachila nua de zwoa Leztn naumandli bkaunt. Da se jo ned nua mid de Mixtekn Bresln ghobd hom, sundan eana san jo a de Aztekn im Gnack gsessn. Da Fiascht Cocijo-eza hod a Deandl vom Ahuitzotl gheirat. Des woa da Tlatoani vo de Mexica (Aztekn). Sein Suhn aus dera Vabindung hod a daun in Tehuantepec ois Teufiascht eigsezt. Ois de Mixtekn wida amoi machti augriffa hom, hod da Fiascht sogoa zu sein Suhn flihn missn. Des Tehuantepec woa a fia de Aztekn ois Schtitzpunkt wichti, den de Schtod is direkt am Ysthmus af da Pazifiksoatn gleng und woa de direkte Vabindung za da aztekischn Exklavn Xoconochco untahoib da Meaeng. Ois de Schpania augschickt hom de Lenda da Aztekn za Eaowan, haum se de Zapotekn mid eana vabündt. Weu de Aztekn san vo de aundan Vöka ned recht megn wuan.

Schau aa

Werkeln

Litaradua

Werkeln

Im Netz

Werkeln

Video

Werkeln
Voh „https://bar.wikipedia.org/w/index.php?title=Zapotekn&oldid=831509“