Evoluzion vo da Menschheid

Der Artikl is im Dialekt Owaöstareichisch gschriem worn.

In da Evoluzion vo da Menschheid, dt. Evolution der Menscheid gehds um de Gschicht vo de Hominoidae, bis za de Easchtn Kuituan. Wia se de Menschnoffn iwa de Hominini, em Homo Habilis bis zan Homo Erectus entwückid hobm. A iwan ausgschtuama Neandatola, vo dem ma a aa boa Gene midgriagt hobm. Und daun gehts weida mid Ins, em Homo Sapiens und wos a in da Schtoazeid gmocht hod. In da Jungschtoazeid oda (Neolithikum) san de easchtn Kuituan afkema. Zan End vo da Kupfa-Stoazeit hobm se scho de easchtn Hochkuituan ausbütt, de in da Bronzezeid weidagengan. Mid da Eafindung vom Eisn (Eisnzeid) hods große Umwötzungan gebn. Vöka und Kuituan san Untagaunga. Owa des is wieda a gaunz a aundane Gschicht.

Growa Stammbaam vo da Gottung Homo, es fön owa de neichstn Eakentnis
A iwazogane Karikatua vo da menschlign Entwicklung.
De Schedlgreßn und des Hiangwicht vo mera Primatn.

Wias Heagaunga is Werkeln

 
Da Dekkan-Trapp bei Bombay

Vua umma 65 müllionen Joah hods af da Erdn unhamlige Natuakathastrofn gebm. In Yukatan is a großa Meteor eigschlogn (Chicxolub Krota) und um de Zeid is a da Dekkan-Trapp in Nuadindien ausbrocha. In 500 bis 900 tausnd Joah hobm do Vulkane a zwoa Kilometadicke Basaltdeckn afgwoaffa. Do san de gaunze Zeid Schwöfe- und Oschwoikn in insa Atmosphäre blosn wuan, de an launga arktischn Winta vauasocht hobm.

Des hobm natiali de greßan Viecha ned ausghoitn und so san a de Sauria zgrund gaunga. Dahea wo nochand da Plotz frei fia de kloan Schpauviechal (Säugetia). Und aus de san schpoda de Oidwödoffn afkema.

De Menschoffn (Hominidae) Werkeln

Vua eppa 30 müllionen Joahr hobm se de Menschoffn ois neiche Untaoat ausbüt. Und vua eppa 9 müllionen Joah san de Asiatischn-, midm schpodan Orang Utan und de afrikanischn Menschnoffn eigne Weg gaunga.

 
A Rekonstrukzion vom middlan Temparatuavalauf in de leztn 5 müllionen Joah. Noch Bohrkearnprobm.

De Erdn mocht reglmaßig Koidzeidn duach. De sognaunntn Eiszeidn, de eigendli da Noameuzuaschtaund san. So a Koidzeid dauad im Schnid umma 100.000 Joah. In dera Zeid is mera ois 30% vo da Laundowaflechn vo Eis bedeckt. Am Schtekan woan de Eiszeidn waun da Noadpol (de Arktis) vo de Laundmaßn vo Noadamerika und Eurasien umschloßn woa. Den do hod ned sovü woams Wossa vom Äquator zan Noadpol fliaßn kena.

De Woamzeidn (Zwischneiszeidn) san owa nua eppa 10.000 Joah laung. De lezte Eiszeid, des Weichsel-Glazial hod vua eppa 15.000 Joah afghead. Duach de großflechige Vagletscharung is da Mearesschpiagl ogsunga und es hod weniga Regnfoi in Afrika gebm. Dahea is a doat druckana woan und de Wöda san zruckgaung und hobm Savannen Plotz gmocht. Des Klima hod se mid de Eiszeidn reglmaßi vaendat. Moi Mera und a moi Weniga, je noch dem wiavü Laundmaßn vagletschat woan san.

 
Wia se da Schtammbaam vo de Menschnoffn afteud.

De Flora und de Fauna hom se an de Klimaschwaunkungan aupaßn miaßn.

  • Drum is ned vawundalig, das de greßan menschlign Evoluzionsschprüng kuaz noch de neichn Eiszeidn gmocht woan san.
  • Ois de Wöda zruckgaunga san, hobm se Oanige afrikanische Menschnoffn in de Wöda zruckzogn und san so za de Gorilla woan. Des woa vua eppa 8 müllionen Joah. Ob do woan de gmoasauman Vuafoahn vo de schpodan Schimpansn und de da schpodan Menschn nu af oan Packl beinaunda.
  • De schpodan Schimpansn und de Hominini hobm se daun vua eppa 5 müllionan Joah trend und de Hominini san za de Schwinghangla woan. De zwoa a af de Baam affigreut san, owa se schpoda mera in de Savannen aufghoidn hobm.

Weu de Entwicklungsschub oiweu noch ana Klimavaschlechtarung eigsezt hobm, de af de Eiszeidn zruckgengan, kau ma ruhig sogn das mia Menschn Kinda vo de Eiszeidn san.

De Hominini Werkeln

 
De 47 Boanarestl vo da brühmtn Lucy, eppa 3,2 müllionan Joah oid. Ois vaschtuam is woa de Lucy a Australopithecus afarensis-Madl mid eppa 25 Joah. Weu ia Weisheidszauh is scho heraustgwest, woa owa nu ned ognuzt. Ia Hiarngreß woa owa nu wia de vo an Schimpansn.

De Menschnoffn de in de vablibma Wöda eahna Lebm weidalebm hobm kena, woan vo de vü schlechtan Lebmsbedingungan weniga betroffn. De hobm so weidaglebd wia fria.

De Viecha in da Savanne, de an des Lebm duat scho aupaßt woan is ned vü schlechta gaunga.

Gaunz schlecht hobms owa de Menschnoffn troffa de in de Woidrenda glebd hobm. Bei schwindande Woidflechn hods a natiali weniga Woidraundgbiad gebm. In Dene woa dahea da Lebmsraum schtoak umkempft. In de Eiszeidn hods dahea de weniga an des Lebm in de Baamkronen aupaßte in de Savannen außitribm. An des Lebm duat wons owa a ned aupaßt und so wean de Mera vo Dene vahungad oda vo Raubtia gfreßn woan sei.

Jogn hobm de Hominini nu ned kena, sogoa de kloan Viechal woan fia se nu zschö. Eahna Becknschtöllung und de Wiawösäun woa fias afrechte Renna nu ned so ausgricht. Dahea wean Se se vo Wuazln, Grasal und Frücht eaneaht hobm. Fleisch weads nua in da Fuam vom Aas gebm hobm, des de greßan Raubtia iwalossn hobm.

Homo Australopithecus Werkeln

De Gottung Homo (Hominidn) Werkeln

Eiszeidn hods fria a scho gebm. Owa in de leztn 2/3 müllionan Joah won glei a boa Dutzand. Vamuatli weu se des Eis af de Festlända, de em Noadpol umrahmt hobm weida ausbroatn hod kena und de Gletscha a in de Interglaziale (Zwischneiszeidn) nia gaunz zan Noadpol zruckgschloffa san.

Fia Afrika hod des owa bedeit das reglmaßi fia jeweus eppa 100.000 Joah a druckane Zeid ins Laund eizogn is.

De Wöda san do oiweu gach weniga woan und se hobm se in de kiazan Zwischneiszeidn wieda ausbroat, in des weama gwest is und mera gregnd hod. Da Konkurenzdruck muaß iwamachti gwest sei. In de hoatn Zeidn mid oiweu weniga Noahrungsaubot hobm nua de Aupaßungsfehigan und Wiffan iwalebd.

In de Zwischneiszeidn, ois wieda noameu gregnd hod, woa des Lebm wieda oafocha. Fuadda hods vü Mera gebm und do a fia Olle.

  • Owa mid jeda neichn Eiszeid is de nexte Watschn sufuat wieda do gwest. Und des Iwalebmsradl hod se wieda neich zan Drahn augfaungt.
  • Da Selektzionsdruck muaß iwamachte gwest sei. Nua de Gschicktan hobm des iwalebd und hobm se fuatpflaunzn kena.

Zweng Dem is ned vawundalig, das de greßan Vaendarungan im Skelett, de Gehiarngreß und an insane Univeasäuweakzeig, de Händ, kuaz nochm Eidrettn vo de Kötezeidn und dahea druckan Periodn, afkema san.

So hobm de Hominidn efta herumliegands Materieu wia Schtabal, Schtecka und Schtoana ois Weakzeig benuzt. Eahna Keapabau woa a oiweu bessa fias afrechte Geh aupaßt. Schtoana hobms ois Fearnwoffn vawendt. So hobm Se se a greßane Raubtia vom Leib ghoitn und a des Oane oda Aundane Viechal söwa erlegd.

 
A Prezisoisgriff mid zwoa Fingan und in Daam.

Duachn afrechtn Gaung hobms af oamau de zwoa Händ frei ghobd. De san ned nua za univeaseu eisetzbore Schpezieuweakzeig ausgwoxn. Ma hod mid de Händ a an gelegendlign Jogdeafoig zan Loga hoamtrogn kena und mid de Aundan daun des Fleisch teun. Sowos hod a de sozialn Kontakt machti gföadat und hod a bschtimmt za da Schprochfehigkeid beitrogn.

  • Und so hobms scho in kloane Sippm zaumglebd.
  • De Weiwal hobm de kloan Kinda afzogn und se ums Loga kimmad. Se hobm owa a de Umgebung noch Essboan ogsuacht. Des woan Wuazln, Obst, Nußn, Gmias und Sauman vo de Grasal.
  • De Mauna san daweu af d´Jogd gschickt woan, das ned unnedig in da Gegand ummadum schtengan.
  • Feministinen wean do iazt afheuln, owa de Oawadsteulung woa a so bis eppa vua 10.000 Joah.
  • De Jogdausflüg hobm owa ned oiweu a aa ealegds Wüd hoambrocht. Und dahea vawundats ned, das bis zan Ockabau, de Weiwal duach eahna Saummlarei den greßan Aunteu vo de Lebmsmiddl beigschteiad hobm.

Homo Habilis Werkeln

Homo Ergaster Werkeln

Homo Erectus Werkeln

Homo Heidelbergensis Werkeln

Homo Neanderthalensis (Neandatola) Werkeln

 
Ausbroatung vom Homo Sapiens (rot) und vo de Viagenga, em Homo Erectus (göb) und em Neandatola (braun), de Joahzoin eppa vua Heid

Homo Denisova Werkeln

Homo Sapiens oda da Cro Magnon Mensch Werkeln

 
De Bsiedlung vo de Eadteu duachn Homo Sapiens.

Biologie und Genetik vo de Menschn Werkeln

Schtoazeid Werkeln

Oidschtoazeid (Paläolitikum) Werkeln

Middlare Schtoazeid (Mesolithikum) Werkeln

Jungschtoazeid (Neolitikum) Werkeln

Kupfa-Schtoazeid Werkeln

Bronzezeid Werkeln

 
Da Sunnwogn vo Trundholm, Brozezeid

Bronzezeit

Eisnzeid Werkeln

Und vo do weg zöhts scho zua Fruagschicht.

Schau aa Werkeln

Litaradua Werkeln

  • Walter Böckmann; Botschaft der Urzeit; Wurzeln menschlichens Verhalten in unserer Zeit. Econ Verlag Wean, 1979 ISBN 3430-11369-5.
  • Jean Bollack, wissenschoftlige Leitung; Vorgeschichte, Fischer Weltgeschichte 1966, Frankfurt.
  • Mary und John Gribbin; Kinder der Eiszeit. beeinflußt das Klima die Evolution des Menschen. Insel Verlag, Frankfurt. 1994.
  • Josepf H. Reichhold; Das Rätsel der Menschwerdung, die Entstehung des Menschen im Wechselspiel der Natur. Deutsche Verlagsanstalt Gmbh Stuttgart, 1990.
  • Brian Fagan,Cro-Magnon; Das Ende der Eiszeit und die ersten Menschen. Theiss Verlag, WBG (Wissenschaftliche Buchgemeinschaft) Darmstadt 2012, ISBN 978-3-534-8062-9
  • Siegmar von Schnurbein,Atlas der Vorgeschichte; Europa von den ersten Menschen bis Christi Geburt. Theiss Verlag, WBG (Wissenschaftliche Buchgemeinschaft)Dqarmstadt, 2014, ISBN 978-3-8062-2890-8
  • Aedeen Cremin, Große Enzyklopedie der Archäologie, die wichtigsten archäologischen Stätten der Welt. Theiss Verlag, WBG (Wissenschaftliche Buchgemeinschaft) Darmstadt, 2013, ISBN 978-3-8062-27523-6
  • Harry L. Shapiro; Das Geheimnis des Pekingmenschen. Gustav Lübbe Verlag, Bergisch Gladbach, ISBN 3-404-01152-X
  • Felix R. Paturi; Zeugen der Vorzeit; Auf den Spuren europäischer Vergangenheit. Econ Verlag Wean, ISBN 3-430-173-779.
  • Hansjörg Küswter; Am Anfang war das Korn. Eine andere Geschichte der Menschheit. Verlag C.H.Beck, Minga2013, ISBN 978-3-406-65217-2.

Themanheftl:

  • Geo Kompakt Nr.: 37, 2013; Die Geburt der Zivilisation.

Im Netz Werkeln